III. KARA UMOWNA I CO DALEJ?
A co jeśli już doszło do sytuacji, w której druga strona umowy powiadomiła Cię, że w jej ocenie doszło do sytuacji, która zobowiązuje Cię do zapłaty kary umownej.
Po pierwsze musisz wiedzieć, że „wierzytelność z tytułu kary umownej ma charakter bezterminowy, staje się wymagalna niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do spełnienia świadczenia” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2021 roku, sygn. akt II CSKP 130/21). A zatem zlecający winien wezwać Cię i tym samym niejako poinformować o naliczeniu kary umownej. Może to zrobić zarówno w formie wezwania do zapłaty jak i noty obciążeniowej. Dopiero po upływie np. terminu wskazanego w wezwaniu wierzytelność stanie się wymagalna.
Pamiętaj również, że zlecający może potrącić z wierzytelności przysługującej Ci względem niego swoją wierzytelność w postaci kary umownej. Jednym z warunków jest jednak aby obie te wierzytelności były wymagalne. Poza tym zlecający winien doręczyć Ci oświadczenie o potrąceniu kary umownej.
Jedną z najczęstszych sytuacji, na wypadek których zastrzega się kary umowne są opóźnienia w realizacji zobowiązań. Zwróć uwagę czy kary umowne zostały zastrzeżone wprost na wypadek, który zaistniał z winy zobowiązanego czy też klauzula nie odnosi się do kwestii zawinienia. Ponad powyższe sprawdź precyzyjnie jakie pojęcia zostały zastosowane w umowie. Czy kary umowne zostały zastrzeżone na wypadek zwłoki czy opóźnienia, bowiem jak wynika z treści art. 476 kc w przypadku zwłoki niezbędne jest aby była ona wynikiem okoliczności za które druga strona ponosi odpowiedzialność. Co za tym idzie może się okazać, że ta konkretna klauzula może nie mieć zastosowania w Twoim przypadku.
Może dojść również do sytuacji, w której w jakiejś części spełniłeś już swoje świadczenie. Wtedy to zgodnie z art. 484 §2 kc możesz domagać się obniżenia kary umownej. Takie same narzędzie przysługuje Ci w sytuacji, gdy zastrzeżona kara jest rażąco wygórowana, tj. „równa bądź zbliżona do wysokości wykonanego z opóźnieniem zobowiązania, w związku z którym ją przewidziano. Nie jest jednak wykluczona w tej wysokości, jeżeli dłużnik za okres, za który została wyliczona, nie spełnił świadczenia w ogóle. W takim bowiem wypadku musiałby podważać ważność umowy w zakresie wysokości kary umownej, ze względu na jej sprzeczność z prawem bądź zasadami współżycia społecznego”(wyrok Sądu Najwyższego, sygn. akt II CK 20/04).
Co istotne, wszystkie elementy klauzuli kary umownej winny być zgodne z zasadami współżycia społecznego. Tym samym kara umowna nie może prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia wierzyciela. Nie może dochodzić do nieusprawiedliwionej okolicznościami sprawy dysproporcji między wysokością kary umownej a godną ochroną interesu wierzyciela (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2022 roku, sygn. akt I NSNc 424/21)
Jeżeli sprawa dotycząca żądania strony przeciwnej o zapłatę kar umownych trafi do sądu należy również rozważyć czy nie doszło do nadużycia prawa podmiotowego, gdyż jak stanowi wyrok Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2022 roku, sygn. akt II CSKP 81/22 „Podniesienie zarzutu nadużycia prawa podmiotowego w sprawie o zasądzenie kary umownej jest dopuszczalne, a zgłoszenie go nie jest równoznaczne ze zgłoszeniem wniosku o miarkowanie.”
Reasumując powyższe, podpisując umowę zarówno jako strona zabezpieczająca wykonanie umowy jak i wykonawca dokładnie przeanalizuj zapisy dotyczące kar umownych lub skonsultuj ich treść z doświadczonym prawnikiem. Jeżeli jednak jesteś już na etapie, gdzie zaistniała sytuacja, wobec której należy żądać zapłaty pamiętaj o wszystkich elementach koniecznych dla zachowania skuteczności swojego żądania. Będąc po stronie zobowiązanego do zapłaty kar pamiętaj, że nie wszystko stracone i nie ma sytuacji bez wyjścia.
Pozostajemy do Twojej dyspozycji!
Zastrzegam, że informacje zawarte w artykule mają charakter ogólny i nie stanowią opinii prawnej. W związku z czym Kancelaria nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności za wykorzystanie niniejszych informacji bez uprzedniej konsultacji.
Aplikant radcowski
Aleksandra Okoń Pacler
Opracowano na podstawie:
1. Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny,
2. Orzecznictwo:
a. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2020 roku, III CSK 343/17,
b. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2022 roku, II CSKP 349/22,
c. uchwała Sądu Najwyższego, III CZP 61/03,
d. wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2019 roku, sygn. akt IV CSK 574/17,
e. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2022 roku, sygn. akt I CSK 798/22,
f. postanowienie Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2021 roku, sygn. akt I CSK 366/21,
g. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2021 roku, sygn. akt II CSKP 130/21,
h. wyrok Sądu Najwyższego, sygn. akt II CK 20/04,
i. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2022 roku, sygn. akt I NSNc 424/21,
j. wyrok Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2022 roku, sygn. akt II CSKP 81/22.Tagi: kary umowne, klauzu
