W życie weszła ustawa dot. pomocy obywatelom Ukrainy. Pomimo, iż ustawa datowana jest na 12 marca 2022 r., jej moc obowiązująca poza nielicznymi wyjątkami sięga 24 lutego 2022 r. tj. dnia rozpoczęcia działań zbrojnych na terenie Ukrainy.
Dokument reguluje głównie zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy na terenie Polski, powierzenie pracy wraz z zasadami dotyczącymi podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, możliwą pomoc, utworzenie Funduszu Pomocy, niektóre uprawnienia obywateli Ukrainy, specjalne zasady przedłużania legalnego pobytu obywateli Ukrainy w Polsce, niektóre uprawnienia obywateli polskich i obywateli Ukrainy będących studentami, nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowymi wjeżdżającymi z terytorium Ukrainy, szczególne regulacje dotyczące kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów przybyłych z Ukrainy oraz szczególne zasady funkcjonowania uczelni wyższych.
Co istotne, regulacje dotyczą również osób będących małżonkiem obywatela Ukrainy a nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego. Jednakże takie osoby, muszą przybyć na teren Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, które się tam toczą.
Najważniejsza regulacja ww. ustawy zawarta jest w artykule 2 i stanowi, że każdy obywatel Ukrainy, który wjechał legalnie na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022r z zamiarem pozostania, może przebywać na terenie Rzeczpospolitej legalnie przez 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r.
Wjazd obywatela Ukrainy powinien być zarejestrowany podczas kontroli granicznej przez komendanta placówki Straży Granicznej. W przypadku braku takiej rejestracji, w terminie maksymalnie 60 dni od wjazdu na teren Polski można wnioskować o takie zarejestrowanie pobytu przy okazji wnioskowania o nadanie nr PESEL.
Wniosek o nadanie nr PESEL składa się osobiście w siedzibie organu gminy. Zasadniczo, podczas składania wniosku pobiera się odciski palców od osoby, której wniosek dotyczy, poza przypadkami określonymi w ustawie. Przy składaniu wniosku następuje potwierdzenie tożsamości na podstawie szerokiej gamy dokumentów (w tym unieważnionych) a ostatecznie na podstawie oświadczenia obywatela Ukrainy. W przypadku wydania decyzji odmownej nie służy wobec niej odwołanie. W takim przypadku należy złożyć ponowny wniosek usuwając przeszkody rzutujące na wydanie decyzji negatywnej.
Jeżeli obywatel Ukrainy zdecyduje się na wyjazd z terytorium Rzeczpospolitej na okres powyżej miesiąca utraci on nabyte uprawnienie w zakresie przyznanych 18 miesięcy legalnego pobytu od dnia 24 lutego 2022 r.
POBYT
Pobyt na podstawie zezwolenie na pobyt czasowy:
– jeżeli ostatni dzień zezwolenia przypada w okresie od 24.02.2022 r., ważność zezwolenia ulega przedłużenia z mocy prawa do 31.12.2022 r.
– składa się po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu, ale nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022r.,
– udziela wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy,
– uprawnia do wykonywania pracy na terytorium Rzeczpospolitej bez zezwolenia na pracę.
Pobyt na podstawie wizy krajowej:
– jeżeli ostatni dzień jej ważności przypada w okresie od 24.02.2022r. jest ona przedłużona z mocy prawa do 31.12.2022r.,
– nie umieszcza się nowej naklejki wizowej,
– w okresie przedłużenia wiza nie uprawnia do przekraczania granicy.
Pobyt na podstawie karty pobytu, polskiego dokumentu tożsamości obywatela Ukrainy, zgody na pobyt tolerowany:
– jeżeli ostatni dzień ich ważności przypada w okresie od dnia 24.02.2022 r. ulega on przedłużeniu z mocy prawa o okres 18 miesięcy
– w okresie przedłużenia ważności Karta pobytu nie uprawnia do przekraczania granicy,
Pobyt na podstawie zezwolenia na wjazd komendanta placówki Straży Granicznej:
– uznaje się go za legalny przez okres 18 miesięcy
Pobyt na podstawie wizy Schengen, innych dokumentów pobytowych, przekroczenia granicy w ramach ruchu bezwizowego:
– jeżeli ostatni dzień dopuszczalnego pobytu na ich podstawie przypada w okresie od 24.02.2022r., a pobyt ten rozpoczął się przed tym dniem, uznaje się go za legalny przez okres 18 miesięcy
Termin opuszczenia terytorium Polski w przypadkach wydania decyzji odmownych lub cofnięcia zgód na pobyt wydłuża się z 30 dni do 18 miesięcy.
Termin określony w decyzji dotyczącej dobrowolnego powrotu na teren Ukrainy, przypadający w okresie od dnia 24.02.2022 r. ulega przedłużeniu o okres 18 miesięcy.
Wydłużenie okresu ważności dokumentów pobytowych nie jest podstawą do ich wydania lub wymiany.
PRACA
Na mocy ustawy obywatel Ukrainy może podjąć pracę na terenie Rzeczpospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, gdy:
– jego pobyt uznaje się za legalny na mocy omawianej ustawy lub
– jest obywatelem Ukrainy, który legalnie przebywa na terytorium Polski
A pracodawca w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy powiadomi właściwy ze względu na swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania, powiatowy urząd pracy. Powiadomienie następuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
Obywatel Ukrainy, który legalnie przekroczył granicę od 24 lutego 2022 r. może zostać uznany jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy.
Obywatele Ukrainy, przebywający w Polsce legalnie i posiadający nr PESEL mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele Polski.
Łączny czas świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich na podstawie umów o pomocy przy zbiorach ulega przedłużeniu z mocy prawa na okres tego pobytu.
WSPARCIE
W zakresie świadczeń pomocowych obywatelowi Ukrainy przysługuje prawo do:
– świadczeń rodzinnych,
– świadczenia wychowawczego,
– świadczenia dobry start,
– rodzinnego kapitału opiekuńczego,
– dofinansowanie do pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekun,
– jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę,
– bezpłatnej pomocy psychologicznej.
Otrzymanie świadczenia kierowanego do dzieci jest warunkowane ich pobytem na terenie Polski.
Wsparcie Wojewody może polegać m in. na:
– zakwaterowaniu,
– zapewnieniu całodziennego wyżywienia, środków czystości itp.,
– transporcie do miejsc zakwaterowania lub miejsc udzielania opieki medycznej, finansowaniu transportu realizowanego przez transport publiczny lub transport specjalistyczny.
Pomocy mogą również udzielać inne organy administracji. Dlatego warto szukać pomocy celowanej. Ponadto, każdy podmiot a w szczególności osoby fizyczne zapewniające zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, którzy przekroczyli granicę w związku z działaniami wojennymi na terytorium ich państwa może być przyznane świadczenie pieniężne za okres maksymalnie 60 dni. Świadczenie przyznawane jest na wniosek. Dodatkowo w Banku Gospodarstwa Krajowego tworzy się Fundusz Pomocy w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań na rzecz pomocy Ukrainie realizowanej na terytorium Rzeczpospolitej i poza nią.
Ponadto, ustawa reguluje również zakres działania opiekuna tymczasowego dla dzieci bez opieki osób dorosłych oraz kwestie związane z pieczą zastępczą, rozwiązania dotyczące pobytu przedstawicieli kultury, studentów, lekarzy i pielęgniarek.
Zastrzegam, że informacje zawarte w artykule mają charakter ogólny i nie stanowią opinii prawnej. W związku z czym Kancelaria nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności za wykorzystanie niniejszych informacji bez uprzedniej konsultacji.
Aleksandra Okoń – Pacler
prawnik
aleksandra.okon-pacler@turczanski.pl
