Część I
Z danych przedstawionych przez Urząd do Spraw Cudzoziemców w grudniu 2021 roku na terenie Polski przebywało ponad 300 tys. Obywateli Ukrainy, którzy posiadają ważne zezwolenie na pobyt. Ponad 80% z nich posiada pozwolenie na pobyt czasowy. Pozwolenie może obowiązywać maksymalnie 3 lata. W 77% wydane zostały one w związku z podejmowaniem pracy. W związku z aktualną sytuacją, która ma miejsce u naszych sąsiadów warto pochylić się również nad okolicznościami, w których znaleźli się przedsiębiorcy zatrudniający pracowników ze wschodu. Najwięcej spośród nich zatrudnionych jest w przetwórstwie przemysłowym, budownictwie i usługach.
Przedsiębiorcy zatrudniający cudzoziemców w ciągu kilku dni zostali pozbawieni całych zespołów pracowników. Wielu z nich podjęło decyzję o powrocie do kraju w tym trudnym dla nich czasie. Pracodawcy udzielili im urlopów lub urlopów bezpłatnych. Jednakże do tej pory były to decyzje dobrowolne pracowników. W dniu 23 lutego 2022 r. w związku z ogłoszeniem stanu wyjątkowego na terenie Ukrainy Prezydent na mocy dekretu ogłosił mobilizację rezerwistów rezerwy operacyjnej. Co za tym idzie, wielu z tych, którzy jeszcze nie zdecydowali się na powrót do okraju otrzymało informację o konieczności powrotu. Ponadto, już następnego dnia – 24 lutego br. ukraińska agencja prasowa ogłosiła, iż Prezydent Ukrainy podpisał dekret dot. powszechnej mobilizacji. Mobilizacja ma zostać przeprowadzona w ciągu 90 dni od dnia ogłoszenia dekretu. W związku z tą informacją, z jednej strony obywatele Ukrainy pracujący na terytorium naszego kraju mogą spodziewać się w ww. czasie wezwania do powrotu do kraju. Z drugiej zaś strony, pracownicy, którzy podjęli decyzję by wrócić do swojego kraju w celu ewakuowania najbliższej rodziny zostali objęci zakazem przekroczenia granicy swojego kraju w związku z ogłoszoną mobilizacją. W przypadku otrzymania wezwania przez pracownika, przedsiębiorcy zatrudniającemu kadry zza naszej wschodniej granicy nie przysługuje żadna droga prawna by takiego pracownika zatrzymać. W chwili obecnej na terenie naszego kraju nie obowiązują żadne dokumenty nakazujące wydanie obywateli Ukrainy w celu pełnienia służby wojskowej w swoim kraju. Art. 65 Konstytucji Ukrainy wskazuje, iż „Obrona ojczyzny, niepodległości i terytorialnej integralności Ukrainy, okazywanie szacunku symbolom państwowym jest obowiązkiem obywateli Ukrainy„. Niestawienie się na wezwanie wg. prawa obowiązującego na terenie Ukrainy może zostać uznane za dezercję i grozić pozbawieniem wolności nawet na 12 lat. Od obowiązku pełnienia aktywnej służby wojskowej mogą odwołać się osoby, których przekonania religijne na nią nie pozwalają. Jednakże nie zwalnia ich to od możliwości alternatywnej służby cywilnej, nie niosącej za sobą konieczności używania przemocy.
Dnia 26 lutego 2015 roku Sąd Apelacyjny Obwodu Dniepropietrowskiego orzekł, że „podyktowanej sumieniem odmowy mobilizacji nie należy traktować jako uchylania się od mobilizacji bez uzasadnionej przyczyny”. Sąd wziął pod uwagę przekonania religijne i powołał się na orzeczenia ETPC, uznając, że „tego typu przekonania wchodzą w zakres gwarancji artykułu 9 Europejskiej Konwencji” dotyczącej wolności myśli, sumienia i wyznania.
Sędziowie stanęli na stanowisku, że ukraińskie prawo do odbycia alternatywnej służby cywilnej ma zastosowanie również w okresie mobilizacji. Powyższe orzeczenie dotyczyło osoby będącej Świadkiem Jehowy. Na terenie Ukrainy ich liczba wynosi prawie 130 000.
Co za tym idzie, przedsiębiorcy, którzy w chwili obecnej zatrudniają cudzoziemców powinni jeszcze bardziej zadbać o ich uregulowany status prawny, pozwalający na pobyt w Polsce oraz podjęcie pracy.
W następnym wpisach skupimy się na legalnych formach pobytu obywateli Ukrainy w Polsce, formach ich zatrudnienia, obowiązkach pracodawców i niezbędnych dokumentach w procesie zatrudnienia cudzoziemca.
Zastrzegam, że informacje zawarte w artykule mają charakter ogólny i nie stanowią opinii prawnej. W związku z czym Kancelaria nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności za wykorzystanie niniejszych informacji bez uprzedniej konsultacji.
Aleksandra Okoń – Pacler
prawnik
aleksandra.okon-pacler@turczanski.pl
